วันนี้อ่านใน satabun พบ keyword คำหนึ่งว่า vasovagal syncope
คงต้องแยกสองคำนี้ออกจากกันก่อน
Syncope คือการเป็นลมหมดสติไปในช่วงระยะเวลาสั้น เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า fainting
Vasovagal มาจาก vagus nerve หรือ nerve X นั้นเอง
รวมกันแล้ว vasovagal syncope คือการหมดสติไปเนื่องจาก vagus nerve นั้นเอง
แล้ว vagus nerve ทำให้หมดสติได้อย่างไร คงต้องรู้กันก่อนว่า vagus nerve ทำหน้าที่อะไร vagus nerve มีส่วน motor ที่กระตุ้น parasympathetic ไปยังเกือบจะทุกอวัยวะในร่างกาย และอวัยวะที่สำคัญที่สุดก็น่าจะเป็นหัวใจนั้นเอง
น่าจะรู้กันอยู่แล้วว่า Parasympathetic จะทำให้หัวใจเต้นช้าลง หลอดเลือดขยายตัว ซึ่งส่งผลให้ cardiac output ลดลง blood pressure ลดลง ซึ่งอาจส่งผลให้เลือดไปเลี้ยงสมองไม่พอ ทำให้วิงเวียน หน้ามืด เป็นลม หมดสติ
ทุกคนน่าจะเคยมีประสบการณ์ที่นอนบนเตียงแล้วลุกขึ้นอย่างรวดเร็ว ทำให้เกิดอาการหน้ามืด ต้องล้มลงไปนอนต่ออีกสักพักอาการหน้ามืดก็หายไป นี้ก็เพราะเวลาเราลุกอย่างรวดเร็ว เลือดมันตามขึ้นไปเลี้ยงสมองไม่ทัน เมื่อเรานอนลงเลือดก็กลับมาเลี้ยงสมองได้ ทำให้รู้สึกดีขึ้น
อีกตัวอย่างหนึ่งคือ การยืนเป็นเวลานานๆ แล้วหน้ามืด วิงเวียง ก็เพราะเลือดไหลลงไปอยู่ส่วนล่างของร่างกายหมด ทำให้ขึ้นไปเลี้ยงสมองไม่พอ
ตัวอย่างทั้งสองก็คือการกระตุ้น vagus nerve จนอาจทำให้เกิด vasovagal syncope นั้นเอง ส่วนว่าทำไมเมื่อเกิดเหตุการณ์เหล่านี้แล้ว ร่างกายจึงต้องไปกระตุ้น vagus nerve ให้เป็นลมนั้นจริงๆแล้วเป็นกระบวนการป้องกันอันตรายที่อาจจะเกิดขึ้นกับร่างกาย ลองคิดถึงเหตุการณ์ที่ยกตัวอย่างมาทั้งสองแล้วเราไม่เป็นลมลงไป สมองก็จะตายเพราะขาดเลือดได้
ยังมีสาเหตุที่ทำให้เกิด vasovagal syncope ได้อีก เช่น ความเครียด(stress) ความเจ็บปวด การเสียเลือดมาก การเห็นเลือด(การเห็นเลือดสำหรับบางคน จะทำให้ร่างกายคิดว่าตัวเองเสียเลือดมากทำให้เกิดการกระตุ้น vasovagal syncope ได้
Dental consideration
การป้องกันการการเกิด vasovagal syncope ในการรักษาทางทันตกรรม ก็คือ การลดความเจ็บปวด ทำให้คนไข้เครียดน้อยที่สุด อย่าให้ผู้ป่วยเสียเลือดมาก
แล้วถ้าเกิด vasovagal syncope ละต้องทำอย่างไร ก็หยุดทำฟัน เอาทุกอย่างออกจากปาก ให้นอนราบยกขาสูง ประเมิน ABC ให้ดมแอมโมเนีย ให้ Oxygen ถ้าในหนึ่งนาทียังไม่ฟื้นเรียก EMS ได้เลย
คงได้ประโยชน์กันบ้าง ไม่มากก็น้อย
Reference
- ทำไมบางคนที่ยืนนานๆ หรือเห็นหยดเลือดจึงเป็นลมได้? http://www.bloggang.com/viewdiary.php?id=duen&month=11-2006&date=23&group=7&gblog=206
- Pocket guide to medical emergencies in the dental office, LCDR V.C. LAPOINTE, DC, USN
Diabetes Mellitus drug with dental consideration
Adrenal insufficiency and Dental consideration
